បទសម្ភាសន៍ជាមួយលោក ប្រ៊ែដ អាដាម ជុំវិញការស្លាប់របស់ ឌុច និងកេរដំណែលសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម

ដោយ មួង ណារ៉េត
2020-09-04

មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ចាត់ទុកអតីតមេគុកទួលស្លែងលោក កាំង ហ្កេកអ៊ាវ ហៅ ឌុច ថាជាកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមលើកដំបូង ដែលហ៊ានសារភាពប្រាប់អំពីតួនាទីរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែ មន្រ្តីរូបនេះ នៅតែចាត់ទុកថា សាលាក្តីខ្មែរក្រហមមិនអាចរកយុត្តិធម៌ ជូនអ្នករងគ្រោះនៃរបបខ្មែរក្រហមបានទេ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដឹកនាំដោយអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម។

សូមលោកអ្នកនាង ស្តាប់បទសម្ភាសន៍របស់ខ្ញុំបាទ ជាមួយនាយកប្រតិបត្តិទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីរបស់អង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក ប្រ៊ែដ អាដាម (Brad Adams) ជុំវិញរឿងនេះ ដូចតទៅ៖

លោក មួង ណារ៉េត៖ មេគុកទួលស្លែង បានស្លាប់ទៅហើយ។ តើលោកនៅចាំចាំអ្វីខ្លះ អំពីអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមរូបនេះ

លោក ប៊្រែដ អាដាម៖ ឌុចជាមនុស្សតែម្នាក់គត់ ដែលសុខចិត្តសារភាពអំពីតួនាទីរបស់គាត់ ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ ជាការពិតណាស់ គាត់គឺជាមេពេជ្ឈឃាដមួយរូបនៅគុកទួលស្លែង។ មើលទៅគាត់ ដូចជាបង្ហាញភាពស្មោះត្រង់ច្រើនដែរ អំពីការទទួលខុសត្រូវរបស់គាត់ និងអំពីការសម្លាប់មនុស្សនៅគុកទួលស្លែង។ តែយ៉ាងណា គាត់នៅតែមិនបានបង្ហាញឲ្យអស់ នូវរឿងរ៉ាវពិតដែលយើងចង់ដឹង នោះគឺតួនាទីរបស់លោក នួន ជា និង ប៉ុល ពត។ គុកទួលស្លែង ឬមន្ទីរស-២១ រាយការណ៍ផ្ទាល់ទៅ នួន ជា។ ប៉ុន្តែ យើងមិនលឺ ឌុច សារភាពអំពីទំនាក់ទំនងរវាង នួន ជា និងគុកនេះទេ ទោះ នួន ជា មានតួនាទីបញ្ជាផ្ទាល់ទៅគុកនេះក៏ដោយ។ តាមពិត នួន ជា ត្រូវចាប់ឲ្យទទួលខុសត្រូវ ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលកើតមាននៅគុកទួលស្លែងនេះដែរ។ ប៉ុល ពល ក៏ដូច្នេះដែរ ព្រោះ ប៉ុល ពត ជាមេរបស់ នួន ជា។

លោក មួង ណារ៉េត៖ តើការសុខចិត្តសារភាព និងសហការបានល្អជាមួយសាលាក្តីខ្មែរក្រហម បង្ហាញថាគាត់ជាមនុស្សស្មោះត្រង់ ចង់បានយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះដែរទេ?

លោក ប្រ៊ែដ អាដាម៖ តាមពិត មានការយល់ច្រឡំធំណាស់ អំពីបុគ្គល ឌុច នេះ។ ដំបូងឡើយ ឌុច គាត់បានសារភាពប្រាប់អ្នកថតរូបសម្រាប់សារព័ត៌មានម្នាក់ គឺលោក នីក ដាន់ឡប់ (Nic Dunlop) និងក្រោយមកគាត់សារភាពប្រាប់មន្រ្តីអង្គការសហប្រជាជាតិលោក គ្រីស្តូហ្វ ប៉េស្ស៊ូ (Christophe Peschoux)។ ដោយសារតែគាត់សារភាពប្រាប់គេឯងជាសាធារណៈ អំពីតួនាទីគាត់ កាលពីសម័យខ្មែរក្រហមហ្នឹងហើយ ទើបរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចាប់ផ្តើមចាប់ខ្លួនគាត់នោះ។ មែនទែនទៅ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនដែលចាប់អារម្មណ៍ រឿងកាត់ទោសពួកខ្មែរក្រហមនោះទេ។ យើងដឹងហើយ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ត្រួតត្រាកម្ពុជាតាំងពីក្រោយវៀតណាមឈ្លានពានទឹកដីខ្មែរ និងបណ្ដេញខ្មែរក្រហមចេញតាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៩ នោះ មកម្ល៉េះ។ រដ្ឋាភិបាលនេះ ពូកែតែមាត់ ខាងនិយាយថាពួកខ្មែរក្រហមជាមនុស្សអាក្រក់ ថាខ្មែរក្រហមជាសត្រូវពលរដ្ឋ ។ល។ ប៉ុន្តែ ពួកគេមិនដែល ចាត់វិធានការណាមួយ ដើម្បីផ្តន្ទាទោសអ្នកទាំងនោះ នោះទេ។

លោក មួង ណារ៉េត៖ ហេតុអ្វីបានជាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនចង់នាំខ្លួនអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម យកទៅកាត់ទោស?

ប្រ៊ែដ អាដាម៖ មូលហេតុ គឺមកពីមន្រ្តីសមាជិកជាច្រើន របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា សុទ្ធតែជាកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម រួមទាំងលោក ហ៊ុន សែន លោក ប៉ុល សារឿន និងអ្នកឯទៀតរាប់ឈ្មោះមិនអស់ទេ គឺសុទ្ធតែជាមនុស្សក្នុងជួរគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់។

លោក មួង ណារ៉េត៖ ប៉ុន្តែ នៅទីបំផុតសាលាក្តីខ្មែរក្រហម ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីនាំខ្លួនកម្មាភិបាលជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមមួយចំនួន មកផ្តន្ទាទោស។ តើលោកយល់ថា ហេតុអ្វីបានជារឿងនេះ អាចកើតឡើងទៅរួច?

លោក ប្រ៊ែដ អាដាម៖ សាលក្តីខ្មែរក្រហមនេះ ទើបតែបង្កើតឡើង ក្រោយការចរចារាប់ឆ្នាំ រវាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងអង្គការសហប្រជាជាតិ។ កាលសំណើសុំឲ្យមានសាលាក្តីនេះដំបូង ខ្ញុំនៅធ្វើការជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ខ្ញុំបានចូលរួមដែរ តែដោយប្រយោលពេលនោះ។ សំណើកាលពីឆ្នាំ ១៩៩៧ នោះ គឺចង់ឲ្យបង្កើតសាលាក្តី ឲ្យដូចនៅអតីតប្រទេសយូហ្គោស្លាវី និងរ៉ូវ៉ាន់ដា។ កាលណោះលោក ហ៊ុន សែន និងទ្រង់នរោត្តម រណឫទ្ធិ ស៊ីញ៉េលើសំណើនោះ។ ប៉ុន្តែ មួយឆ្នាំក្រោយមក ស្រាប់តែពួកខ្មែរក្រហមបរាជ័យលើសមរភូមិ។ ពេលនោះស្រាប់តែលោក ហ៊ុន សែន អញ្ជើញលោក នួន ជា និង ខៀវ សំផន ឲ្យទៅផ្ទះគាត់ នៅចុងឆ្នាំ ១៩៩៨ ដើម្បីជល់កែវស្រាសំប៉ាញជុំគ្នា។ ពេលនោះលោក ហ៊ុន សែន ថាយើងគួរនាំគ្នាកប់អតីតកាលនេះ ចោលទៅ។ រឿងនេះឯងហើយ ដែលមនុស្សមួយចំនួនធំ ហាក់ដូចជាភ្លេច។ លោក ហ៊ុន សែន បានប៉ុនប៉ងកេងចំណេញ និងយកបុងពីរឿងកាត់ក្តីនៅសាលាក្តីខ្មែក្រហម។ តែតាមការពិតលោក ហ៊ុន សែន ខ្លួនឯង មិនដែលចង់កាត់ទោសអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមទាំងនោះទេ។

លោក មួង ណារ៉េត៖ បើគាត់មិនចង់ឲ្យមានការកាត់ទោសពួកមេខ្មែរក្រហមទាំងនោះទេ ចុះកត្តាអ្វី ដែលនាំឲ្យគាត់ អនុញ្ញាតឲ្យគេចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំក្រហមសំខាន់ៗ បានចំនួនដែរ?

លោក ប្រ៊ែដ អាដាម៖ តាមពិតការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមមួយចំនួននោះ មកពីសម្ពាធយ៉ាងសម្បើមពីសហគមន៍អន្តរជាតិនោះឯង។ ពលរដ្ឋខ្មែរនៅក្នុងស្រុក ក៏មិនសប្បាយចិត្តនឹងលោក ហ៊ុន សែន ដែលថាឲ្យបំភ្លេចអតីតកាលចោលនោះដែរ។ ដូច្នេះ ដោយសារតែហេតុផលចំណេញនយោបាយ ទើបគាត់ឲ្យគេចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមខ្លះ។ ប៉ុន្តែ គាត់បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ ដោយប្រាប់ទៅលោក សុខ អានកាលណោះ និងប្រាប់ទៅអង្គការសហប្រជាជាតិ ថាគាត់មិនឲ្យកាត់ទោសមេខ្មែរក្រហមណាផ្សេងទៀត ក្រៅពីមនុស្សល្បីៗប៉ុន្មាននាក់ មានតាម៉ុក ខៀវ សំផន នួន ជា អៀង សារី នោះទេ។

លោក មួង ណារ៉េត៖ ចុះបើគ្រាន់តែកាត់ទោសតែមនុស្សប៉ុន្មាននាក់នេះ វាប៉ះពាល់អ្វីខ្លះ ដល់ដំណើរការស្វែងរកការពិត យុត្តិធម៌ និងស្មារតីដើមរបស់សាលាក្តីខ្មែរក្រហមនេះ?

លោក ប្រ៊ែដ អាដាម៖ ការធ្វើដូច្នេះ គឺក្បត់នឹងស្មារតីនៃការចង់បានយុត្តិធម៌។ មានមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រព្រឹត្តិឧក្រិដ្ឋកម្មក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម។ ក្នុងករណីនៃបទឧក្រិដ្ឋនីមួយៗ មានជនរងគ្រោះស្លាប់រាប់រយនាក់ រហូតដល់រាប់ពាន់នាក់ឯណោះ។ តាមពិតជួរដឹកនាំកំពូលរបស់ខ្មែរក្រហម មិនមែនជាអ្នកសម្លាប់មនុស្សដោយផ្ទាល់ដៃទេ។ កម្មាភិបាលរបស់ពួកគាត់ និងមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់យោធាខ្មែរក្រហមនោះឯង ដូចជាភូមិភាគបូព៌ាជាដើម ដែលចូលដៃក្នុងការសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងរង្គាលនោះ។ ជាពិសេស គឺនៅពេលដែល ប៉ុល ពល ចាប់ផ្តើមសង្ស័យខ្លាំង លើពួកបរទេស ដែលអាចលូកដៃក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងនៃរបបនោះ ទើបការបោសសម្អាតផ្ទៃក្នុងបក្ស ចាប់ផ្តើមផ្ទុះឡើង។

លោក មួង ណារ៉េត៖ លោក ហ៊ុន សែន ដូចជាទម្ទេញរត់មាត់ នឹងឃ្លាថា ត្រូវការសន្តិភាព។ លោកអួតអាងថា មានសន្តិភាព គឺមានអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង។ តើនេះអាចជាអ្វីដែលរបបក្រុងភ្នំពេញបន្តធ្វើ ដើម្បីរក្សាសន្តិភាព ដោយមិនខ្វល់ពីយុត្តិធម៌ ដែរទេ?

លោក ប្រ៊ែដ អាដាម៖ បើតាមការស្ទង់មតិរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល ទៅលើមតិសាធារណជនទូទៅ ក្នុងរឿងនេះ គេរកឃើញថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅ ចង់បានសន្តិភាពផង និងយុត្តិធម៌ផង គឺចង់បានទាំងពីរ។ ដូច្នេះ ក្នុងដំណើរការកាត់ក្តីនៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហមកន្លងមក ទោះមានកាត់ទោសឲ្យអ្នកខ្លះជាប់គុកអស់មួយជីវិតក្តី កុំស្មានថាមានយុត្តិធម៌ឯសោះ។ អត់មានយុត្តិធម៌នេះ គឺដោយសារតែលោក ហ៊ុន សែន បានរារាំងមិនឲ្យចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិ បំពេញកិច្ចការរបស់ខ្លួនដោយរលូន តាំងពីដើមទីមកម្ល៉េះ។ ចុងក្រោយនេះទៀត ពួកគេព្យាយាម ធ្វើយ៉ាងណា មិនឲ្យបន្តសំណុំរឿងលោក អោ អាន យឹម ទិត្យ មាស មុត និង អ៊ឹម ចែម។ ខាងភាគអន្តរជាតិ ចង់ឲ្យកាត់ទោសអ្នកអស់នោះ។ តែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជំទាស់។

លោក មួង ណារ៉េត៖ តើមូលហេតុអ្វី បានជាភាគីអន្តរជាតិ យល់ថា ត្រូវតែផ្តន្តាទោសអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមបន្ថែម?

លោក ប្រ៊ែដ អាដាម៖ ដឹងទេ ថានៅតាមភូមិស្រុកនៅកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ មានមនុស្សច្រើនណាស់ ដែលធ្លាប់មានបាតដៃប្រឡាក់ឈាម កាលរបបខ្មែរក្រហម។ អ្នកទាំងនោះ សម្លាប់សមាជិកគ្រួសារអ្នកឯទៀត ដែលរស់ក្នុងភូមិជាមួយគ្នា។ ឃាតករទាំងនោះ កំពុងតែរស់នៅយ៉ាងរំភើយ គ្មានទោសអ្វីទាំងអស់។ សាកបិទភ្នែកស្រមៃទៅមើល ថាតើគ្រួសារជនរងគ្រោះ ឈឺចាប់ប៉ុនណា ដែលរាល់ថ្ងៃ ដើរឃើញមុខអ្នកសម្លាប់ឳពុកម្តាយ បងប្អូន ឬសាច់ញាតិរបស់ខ្លួនបែបនេះ។ តើពួកគាត់ឈឺចាប់ប៉ុនណា ដែលរយៈពេលជាង ៤០ ឆ្នាំទៅហើយ ឃាតករទាំងនោះ រស់នៅយ៉ាងសុខសាន្ត គ្មានទោសពៃរ៍អ្វីទាំងអស់? ដូច្នេះ នេះមិនមែនជាយុត្តិធម៌ទេ?

លោក មួង ណារ៉េត៖ ចុះឥឡូវ តើលោកយល់ថា កម្ពុជា គួរធ្វើយ៉ាងដូចម្តេច បានយុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ?

លោក ប្រ៊ែដ អាដាម៖ ខ្ញុំថាបើកម្ពុជានៅតែមានអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម ដឹកនាំដូចសព្វថ្ងៃ គឺគ្មានថ្ងៃនឹងមានយុត្តិធម៌ទេ។ លោក ហ៊ុន សែន និងអតីតពួកខ្មែរក្រហមឯទៀត នៅក្នុងជួរថ្នាក់ដឹកនាំបច្ចុប្បន្ន គ្មានឆន្ទៈ និងភាពស្មោះត្រង់ ក្នុងការរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ នៃរបបខ្មែរក្រហមនោះទេ។ ជារួម គឺទាល់តែអត់ពីលោក ហ៊ុន សែន ហើយកុំមានទាយាទត្រកូលហ៊ុន ឬអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមឯទៀត ដឹកនាំប្រទេសបន្ត ទើបអាចមានឱកាសក្នុងការអង្គុយជជែកគ្នាត្រង់ទៅត្រង់មក បញ្ហារកយុត្តិធម៌ និងដោះស្រាយបញ្ហានៃស្នាមរបួសអតីតកាលនៃរបបខ្មែរក្រហមនេះបាន។